Dagelijks ademen we gemiddeld 15 000 liter lucht in. Toch staan we niet altijd stil bij de kwaliteit van die lucht. Net zoals ons drinkwater en onze voeding heeft de lucht een rechtstreekse invloed op onze gezondheid.
Je zou het misschien niet verwachten maar de luchtkwaliteit binnen is vaak slechter dan de luchtkwaliteit buiten. Binnenlucht heeft af te rekenen met chemische verontreinigingen (bijvoorbeeld: chemische stoffen afkomstig van kuisproducten, verf, …), biologische verontreinigingen (bijvoorbeeld: schimmelvorming) en fysische verontreinigingen (bijvoorbeeld: asbest). Ook is onze binnenlucht afkomstig van buiten. Dat betekent dat factoren zoals verkeer, industrie, bebouwing, … niet enkel de buitenlucht maar ook de binnenlucht beïnvloeden.
Aangezien we meer dan 80% van onze tijd binnen doorbrengen is het iedereen zijn verantwoordelijkheid om te letten op de luchtkwaliteit. Een slechte luchtkwaliteit kan allergieën, ziekten en andere klachten in de hand helpen. Kinderen zijn vaak extra gevoelig voor een slechte luchtkwaliteit. Zij ademen in verhouding tot hun gewicht meer lucht in dan volwassenen. Toch laat de luchtkwaliteit op scholen, waar veel kinderen aanwezig zijn, vaak te wensen over. Hoofdpijn, concentratieverlies en mindere prestaties zijn dan ook klachten die vaak voorkomen op school.
Hieronder bespreken we kort een aantal factoren die de luchtkwaliteit beïnvloeden en geven we een aantal tips om de luchtkwaliteit te verbeteren. Deze tips helpen niet enkel op school, ook thuis of op het werk kan je ze toepassen om de luchtkwaliteit te verbeteren.
Ventileren en verluchten
Wanneer een klaslokaal enkele uren niet geventileerd of verlucht wordt zal de CO2-concentratie stijgen door de aanwezigheid van de leerlingen en leerkrachten. Een verhoogde CO2-concentratie kan leiden tot hoofdpijn, misselijkheid, vermoeidheid en concentratieproblemen. Ook andere verontreinigingsbronnen in het lokaal kunnen de luchtkwaliteit stelselmatig verslechten wanneer de lucht niet ververst wordt.
De binnenlucht verversen kunnen we doen door te ventileren of te verluchten. Wat is het verschil tussen beide? Ventileren is het continu verversen van de binnenlucht door bijvoorbeeld ingebouwde ventilatiesystemen. Verluchten is het kortstondig verversen van een grote hoeveelheid lucht door bijvoorbeeld de ramen en deuren open te zetten. Beide opties zijn goed en kunnen ook samen gebruikt worden. Probeer minstens één van de twee toe te passen als beide niet mogelijk is.
Tips voor het verluchten
Open alle ramen:
- Vijf minuten na elke les en tijdens de pauzes.
- ’s Morgens voor en ’s avonds na de lessen
- Tijdens activiteiten die de luchtkwaliteit kunnen beïnvloeden zoals koken, knutselen, labowerk en praktijklessen
- Zo veel als mogelijk in de turnzaal en gangen
Tips voor het ventileren
- Indien verluchten niet mogelijk is dient er een ventilatiesysteem geïnstalleerd te worden. Laat het systeem afstellen op de afmetingen van het lokaal en de bezettingsgraad.
- Controleer en reinig het systeem op regelmatige basis. Vervang de filters wanneer deze vuil zijn en zorg dat de condensbakjes correct worden leeggemaakt.
- Blokkeer nooit de in- of uitlaat van het ventilatiesysteem.
- Sluit het ventilatiesysteem van ateliers en labo’s niet aan op het algemene ventilatiesysteem. Zo voorkom je dat het algemene ventilatiesysteem verontreinigd wordt.
Temperatuur en luchtvochtigheid
Vertoeven in een ruimte met een te hoge of te lage temperatuur en luchtvochtigheid is niet aangenaam. Daarnaast beïnvloeden deze twee factoren ook de luchtkwaliteit. Een hogere temperatuur zorgt voor een hogere uitstoot aan vluchtige organische stoffen (VOC). Ook de luchtvochtigheid kan de luchtkwaliteit beïnvloeden. Een droge binnenlucht zorgt voor meer statische elektriciteit. De elektrische ontladingen die ontstaan wanneer je met iets of iemand knettert stimuleren de productie van ozon (O3). Een verhoogde ozonconcentratie zorgt op zijn beurt voor schade aan onze luchtwegen. Vermoeidheid, onrust en stress zijn enkele van de symptomen die je kan opmerken.
De ruimtes waar de verwarmingstoestellen staan dienen steeds goed geventileerd te worden om de opbouw van koolstofmonoxide (CO) te vermijden. CO is een geurloos, kleurloos en giftig gas dat ontstaat door de onvolledige verbranding van koolstof en fossiele brandstoffen. In huis zijn slecht onderhouden verwarmingstoestellen die werken op hout, kolen, gas of fossiele brandstoffen de grootste boosdoeners.
Wil je meer weten over het gevaar van koolstofmonoxide? Lees dan zeker onze blog “CO, de stille moordenaar”.
Tips om temperatuur en luchtvochtigheid te optimaliseren
- Zorg voor een temperatuur van 18°C tot 22°C. De temperatuur in klaslokalen waar men stil zit mag iets hoger liggen (bijvoorbeeld: 21°C). De temperatuur in turnzalen en gangen ligt best iets lager (bijvoorbeeld: 18°C).
- Een hoge luchtvochtigheid kan verholpen worden door te verluchten. Als het regent zal verluchten via de ramen echter niet helpen.
- In de winter is de lucht vaak beduidend droger door de verwarming. Verluchten via de ramen is dan vaak niet zo aangenaam. Het installeren van een luchtbevochtiger kan lokaal de luchtvochtigheid verhogen.
- Onderhoud regelmatig de verwarmingstoestellen om de productie van CO te vermijden. CO is geur- en kleurloos, de enige manier om de aanwezigheid van deze stof te bevestigen is door metingen. Probeer dan ook de productie hiervan te allen tijde te voorkomen.
Schimmelvorming
Zoals je hier boven reeds kon lezen is luchtvochtigheid een belangrijke parameter voor een goede binnen luchtkwaliteit. Een te hoge luchtvochtigheid kan leiden tot het ontstaan van schimmels. Vaak zijn deze schimmels onzichtbaar omdat deze zich bijvoorbeeld kunnen verschuilen achter een kast, onder het tapijt, onder het behangpapier of achter het bord. Schimmels zijn niet goed voor onze gezondheid en kunnen toxisch, irriterend of allergeen zijn. In dit laatste geval zorgen deze voor problemen met de luchtwegen, zoals rhinitis, astma of chronische bronchitis.
Tips om schimmelvorming te vermijden
- Let op de toestand van het gebouw, zo kan u snel inspelen op eventuele problemen (bijvoorbeeld geen thermische isolatie aanwezig, lekkende leidingen, vochtplekken op de muren)
- Ideaal is een luchtvochtigheid tussen 40 en 60%
- Schimmels kan je het best verwijderen met een oplossing van afwasmiddel. Doe dit van zodra ze zichtbaar zijn. Nadien kan je de plekken bedekken met een laag afwasbare verf.
Maaltijden
In heel wat scholen is er een aanbod om je kinderen ’s middag warm te laten eten. Tijdens het bereiden van deze warme maaltijden ontstaat heel wat vochtigheid in de lucht. Tevens is er een risico op het ontsnappen van stikstofmonoxide bij het gebruik van een gasfornuis. Ook hier geldt het principe van ventilatie en verluchten. Gebruik tijdens het bereiden van de maaltijden altijd de dampkap en als er een raam in de keuken is kan je dit ook regelmatig even open zetten. Daarnaast dient te keuken dagelijks grondig gereinigd te worden en dienen katoenen doeken die gebruikt worden dagelijks op minimaal 60° gewassen te worden.
Onderhouds- en schoonmaakproducten
Sommige producten zijn giftig, irriterend of allergeen, vooral voor jonge kinderen. Daarom wordt aangeraden om het schoonmaken van de klaslokalen uit te stellen tot na de lestijden en om tijdens de werken de ramen van de lokalen open te zetten voor voldoende verluchting. De producten dienen bewaard te worden in een goed geventileerde en vooral afgesloten ruimte, bij voorkeur in de originele verpakking. Best gebruik je op de toiletten ook geen luchtverfrissers omdat deze irritatie en luchtwegproblemen kunnen veroorzaken.
Materiaal
Meubilair stoot vaak vluchtige organische stoffen (VOC) uit. Zeker als het nieuw is kunnen de concentraties hiervan oplopen. VOC zijn niet onschadelijk. Ze kunnen irritatie van de ogen, slijmvliezen, luchtwegen en de huis veroorzaken. Daarnaast kunnen ze ook het zenuwstelsel aantasten. Hierdoor ontstaan symptomen als hoofdpijn, vermoeidheid, duizeligheid. In sommige gevallen zijn deze VOC zelfs kankerverwekkend. Dit is zo voor stoffen als benzeen en formaldehyde. Dit laatste komt vaak vrij uit MDF-platen. Kies dus best voor makkelijk afwasbaar, emmisiearm en milieuvriendelijk meubilair.
Bij knutselmateriaal wordt best gekeken of dit vrij is van schadelijke stoffen, op waterbasis, zonder VOC. Sprays zijn te vermijden.Tijdens knutselactiviteiten zorg je best voor voldoende ventilatie. Indien het te koud is om een raam open te zetten worden deze activiteiten best gepland vlak voor een pauze. Dan kunnen de ramen open als de kinderen buiten zijn gaan spelen.
Printers zet je best in een aparte ruimte. Zij stoten immer VOC en soms zware metalen uit. Verlucht deze ruimte indien mogelijk regelmatig tijdens de dag. Indien dit niet kan is een onafhankelijk ventilatiesysteem een goede oplossing.
Renoveren
Als je in je schoolgebouw renovatiewerken wil uitvoeren zijn er een aantal richtlijnen die je best kan volgen ivm de luchtkwaliteit:
Voor de werken:
- Het lokaal volledig leegmaken want sommige VOC kunnen zich ophopen. Dit is vooral zo voor textiel, dus verwijder zeker alle gordijnen.
- Kies voor milieuvriendelijke materialen met een lage VOC uitstoot
Tijdens de werken:
- Indien er zones zijn die nog geschilderd zijn met loodhoudende verf dienen deze absoluut een nieuwe, veilige verflaag te krijgen.
- Kies eerder voor minder felle kleuren. Hiervoor worden namelijk pigmenten gebruikten die metalen bevatten. Deze zijn schadelijk voor de gezondheid.
- Stof afkomstig van werkzaamheden is vaak verontreinigd en kan lang aanwezig blijven. Kuis dus regelmatig de vloer, zo ben je zeker dat dit stof niet door kinderen ingeademd kan worden.
- Ventileer en verlucht tijdens de werkzaamheden alle ruimtes voldoende.
- Gebruik een lijm vrij van formaldehyde.
Verdachte geuren
Sterke geuren hebben een invloed op de levenskwaliteit. Vaak zijn deze hinderlijk en onaangenaam. Belangrijk om te weten is dat als iets niet lekker ruikt of sterk aanwezig is, dit niet altijd iets zegt over de schadelijkheid van stoffen. Sommige toxische stoffen hebben net een aangename, zoete geur.
Toch zijn er een aantal verontreinigende stoffen die je kan detecteren op basis van de geur:
- Verfgeur: aanwezigheid van oplosmiddelen in de lucht.
- Muffe geur: te veel kooldioxide en te hoge luchtvochtigheid
- Aangename geur: vluchtige organische stoffen (VOC)
- Rookgeur: teer, CO2, aceton, tolueen, benzeen
- Computergeur: aanwezigheid van brandvertragende middelen
- Geur van vochtige aarde: vermoedelijke aanwezigheid van schimmels
Indien uzelf hinderlijke geuren opmerkt in het schoolgebouw kan u altijd contact opnemen met Atmosafe. Wij helpen u graag verder met het analyseren van de binnenlucht zodat u haarfijn weet welke stoffen er rondzweven en hier gepaste maatregelen voor genomen kunnen worden.
Wat met de buitenlucht?
In de omgeving van de school kan de buitenlucht verontreinigd zijn. Dit kan chemische verontreiniging zijn van het autoverkeer of uitstoot van verarmingssystemen, maar ook biologische stoffen als pollen, schimmelspoor, dierenhaar enz. Die buitenlucht komt door de wind in de schoolgebouwen binnen en kan zo voor irritatie, allergieën en zelfs astma-aanvallen zorgen.
Ook belangrijk is om het gebruik van pesticiden voor het onderhoud van de groene ruimten rondom de school te vermijden. Gebruik liever manuele, thermische of mechanische onkruidbestrijding.
Meestal is er rondom scholen redelijk wat wegverkeer. Dit stoot verontreinigende stoffen uit zoals stikstofmonoxide (NO2) en black carbon (BC). NO2 is een gasvormige verontreiniging die bijvoorbeeld wordt geproduceerd bij de verbranding van dieselmotoren. Het kan zorgen voor irritatie van de ogen, neus, keel en longen en kan zelfs de longfunctie verminderen. BC, ook wel roetzwart genoemd, komt tevens vrij door dezelfde verbrandingsprocessen. De deeltjes zijn zo klein dat ze diep in de longen en het bloed doordringen en zo aanzienlijke gezondheidsrisico’s met zich meebrengt. Denk hierbij aan hart- en vaatziekten, longaandoeningen en zelfs kanker.
Belangrijk is om de klaslokalen te verluchten buiten de piekuren om zo de verontreiniging in het klaslokaal te beperken. Een goede richtlijn is ook om aan ouders, grootouders, buschauffeurs te vragen de motor volledig stil te leggen bij het afzetten en ophalen van de kinderen.
Indien u na het lezen van bovenstaande blog op zoek bent naar advies omtrent de luchtkwaliteit in uw schoolgebouw kunt u altijd vrijblijvend advies opnemen met onze specialisten inzake luchtveiligheid.
Bron: Leefmilieu Brussel